Notatki są jednym z najważniejszych narzędzi w arsenale każdego studenta. Jednak nie wszystkie notatki są sobie równe. Często spotykam studentów, którzy spędzają godziny przepisując slajdy czy podręczniki, tylko po to, by później odkryć, że ich notatki są bezużyteczne podczas nauki. W tym artykule przedstawię sprawdzone metody tworzenia notatek, które nie tylko pomogą Ci zapisać informacje, ale faktycznie wesprą proces uczenia się i zapamiętywania.

Dlaczego tradycyjny sposób robienia notatek nie działa?

Zanim przejdziemy do skutecznych technik, przyjrzyjmy się, dlaczego powszechne podejście do notowania często zawodzi:

  • Przepisywanie jest bierne - nie angażuje aktywnie Twojego mózgu
  • Linearne notatki nie odzwierciedlają sposobu, w jaki mózg tworzy połączenia między informacjami
  • Trudno jest szybko odnaleźć kluczowe informacje w gęstym tekście
  • Brak struktury utrudnia zrozumienie hierarchii i relacji między pojęciami

1. Metoda Cornell - klasyk, który działa

Metoda Cornell, opracowana w latach 50. XX wieku przez Waltera Paulka, jest jednym z najbardziej wszechstronnych systemów robienia notatek, szczególnie przydatnym podczas wykładów.

Jak stosować metodę Cornell:

  1. Przygotuj stronę: Podziel kartkę na trzy sekcje:
    • Wąska kolumna po lewej stronie (ok. 6 cm) - dla słów kluczowych i pytań
    • Szeroka kolumna po prawej - na główne notatki
    • Dolny fragment strony (ok. 5 cm) - na podsumowanie
  2. Podczas wykładu: Zapisuj notatki w głównej kolumnie
  3. Po wykładzie: Wypełnij lewą kolumnę słowami kluczowymi i pytaniami, które odnoszą się do notatek w prawej kolumnie
  4. Na końcu: Napisz krótkie podsumowanie całego materiału w dolnej części

Dlaczego to działa: Metoda Cornell wspiera aktywne przetwarzanie informacji, zmuszając do formułowania pytań i podsumowań. Dodatkowo, struktura strony ułatwia późniejsze wykorzystanie notatek do powtórek.

2. Mapy myśli - dla wizualnych myślicieli

Mapy myśli (mind mapping) to technika opracowana przez Tony'ego Buzana, która wykorzystuje naturalną tendencję mózgu do myślenia skojarzeniowego i kategoryzowania informacji.

Jak tworzyć mapy myśli:

  1. Zacznij od środka: Umieść główny temat lub tytuł w centrum strony i narysuj wokół niego okrąg lub ramkę
  2. Dodaj główne gałęzie: Od centralnego tematu poprowadź grube linie (gałęzie) dla głównych kategorii lub podtematów
  3. Rozwijaj gałęzie: Dodawaj cieńsze linie (podgałęzie) z bardziej szczegółowymi informacjami
  4. Używaj kolorów i ikon: Różne kolory dla różnych gałęzi i proste symbole ułatwiają zapamiętywanie
  5. Pojedyncze słowa: Na gałęziach umieszczaj pojedyncze słowa kluczowe, nie całe zdania

Mapy myśli są szczególnie przydatne dla:

  • Planowania esejów i prezentacji
  • Organizowania złożonych tematów
  • Burzy mózgów
  • Powtarzania materiału przed egzaminami

3. Metoda Sketchnotes - notatki wizualne

Sketchnotes (notatki rysunkowe) to podejście, które łączy tekst z prostymi rysunkami, symbolami i elementami graficznymi. Nie musisz być artystą - wystarczą najprostsze rysunki!

Podstawowe elementy Sketchnotes:

  • Struktura i hierarchia: Używaj ramek, podkreśleń i różnych rozmiarów tekstu, aby pokazać ważność informacji
  • Proste ikony: Naucz się kilku podstawowych rysunków (ludzik, żarówka, wykrzyknik, znak zapytania)
  • Łączniki: Strzałki, linie i inne konektory pokazujące związki między pojęciami
  • Typografia: Różne style pisma dla różnych typów informacji

Sketchnotes działają, ponieważ angażują zarówno lewą (analityczną), jak i prawą (kreatywną) półkulę mózgu, co znacząco poprawia zapamiętywanie i zrozumienie.

4. Metoda Flowchart - idealna dla procesów i zależności

Schematy blokowe (flowcharts) są szczególnie przydatne do notowania procesów, algorytmów i sekwencji zdarzeń. Są nieocenione dla przedmiotów technicznych, naukowych czy prawniczych.

Podstawowe elementy schematów blokowych:

  • Prostokąty: Dla głównych kroków lub działań
  • Romby: Dla punktów decyzyjnych (tak/nie)
  • Strzałki: Pokazujące kierunek lub przepływ
  • Owale: Dla punktów początku i końca

Ta metoda jest szczególnie przydatna w:

  • Informatyce i programowaniu
  • Naukach przyrodniczych (np. cykle biologiczne)
  • Ekonomii (np. obieg pieniądza)
  • Prawie (np. procedury prawne)

5. Metoda SQ3R - dla czytania podręczników

SQ3R to nie tylko technika robienia notatek, ale kompleksowa metoda nauki z tekstów:

  • Survey (Przegląd): Przejrzyj tekst, zwracając uwagę na nagłówki, podtytuły, ilustracje
  • Question (Pytania): Zamień nagłówki na pytania
  • Read (Czytanie): Przeczytaj tekst, szukając odpowiedzi na pytania
  • Recite (Powtarzanie): Własnymi słowami odpowiedz na pytania, nie patrząc na tekst
  • Review (Przegląd): Przejrzyj wszystkie notatki, by upewnić się, że rozumiesz całość

Notatki w metodzie SQ3R są tworzone głównie podczas kroków "Question" i "Recite", kiedy formułujesz pytania i odpowiedzi.

6. Metoda Outline - dla uporządkowanych umysłów

Metoda konspektu (outline) to hierarchiczna struktura, która doskonale odzwierciedla relacje nadrzędności i podrzędności między pojęciami. Jest szczególnie przydatna dla materiałów o wyraźnej strukturze hierarchicznej.

Jak tworzyć konspekt:

  1. Główny temat: Na górze strony
  2. Podpunkty główne: Oznaczone cyframi rzymskimi (I, II, III) lub literami (A, B, C)
  3. Podpunkty drugiego rzędu: Oznaczone literami lub cyframi arabskimi (1, 2, 3)
  4. Kolejne poziomy: Używaj różnych systemów numeracji (a, b, c lub i, ii, iii)

Każdy podpunkt powinien zawierać jedną główną myśl, a wszystkie podpunkty na tym samym poziomie powinny mieć podobną wagę.

7. Cyfrowe narzędzia do notatek

Współczesne aplikacje oferują wiele możliwości, które trudno osiągnąć na papierze:

  • Notion: Pozwala na łączenie różnych typów notatek, tabeli, list zadań w jednym miejscu
  • Evernote: Świetny do kategoryzowania i wyszukiwania notatek
  • OneNote: Daje swobodę umieszczania elementów w dowolnym miejscu strony
  • MindMeister: Specjalistyczna aplikacja do tworzenia map myśli

Cyfrowe notatki mają swoje zalety:

  • Łatwe edytowanie i reorganizowanie
  • Możliwość dodawania multimediów
  • Wyszukiwanie tekstu
  • Synchronizacja między urządzeniami
  • Łatwe udostępnianie i współpraca

Badania sugerują jednak, że ręczne pisanie notatek może wspierać lepsze zapamiętywanie informacji niż pisanie na klawiaturze, głównie dlatego, że wymusza większą selekcję i przetwarzanie materiału.

Najlepsze praktyki niezależnie od wybranej metody

Niezależnie od tego, którą metodę wybierzesz, te zasady pomogą Ci tworzyć skuteczniejsze notatki:

  1. Używaj własnych słów: Nie przepisuj dosłownie - przetwarzaj informacje
  2. Bądź selektywny: Notuj tylko najważniejsze informacje, nie wszystko
  3. Twórz połączenia: Pokazuj, jak nowe informacje łączą się z tym, co już wiesz
  4. Regularnie przeglądaj notatki: Najlepiej w ciągu 24 godzin od ich zrobienia
  5. Używaj skrótów i symboli: Stwórz własny system dla często powtarzających się słów
  6. Zostawiaj miejsce: Na dodatkowe informacje, pytania czy refleksje

Jak wybrać metodę odpowiednią dla siebie?

Wybór metody robienia notatek powinien zależeć od:

  • Twojego stylu uczenia się: Jeśli jesteś wzrokowcem, mapy myśli lub sketchnotes mogą być najlepsze
  • Przedmiotu: Dla matematyki czy informatyki sprawdzą się schematy i diagramy, dla historii czy literatury metoda Cornell
  • Celu notatek: Inne notatki robisz na wykładzie (szybkie), inne podczas samodzielnej nauki (bardziej rozbudowane)

Warto eksperymentować i łączyć różne metody, dopasowując je do konkretnych potrzeb.

Przykładowy plan wdrożenia lepszych notatek

Oto 7-dniowy plan, który pomoże Ci zacząć stosować lepsze techniki robienia notatek:

  1. Dzień 1: Przygotuj szablony dla metody Cornell (można je łatwo znaleźć i wydrukować)
  2. Dzień 2: Użyj metody Cornell na jednym wykładzie lub podczas czytania jednego rozdziału
  3. Dzień 3: Spróbuj stworzyć mapę myśli dla jednego tematu, który właśnie przerabiasz
  4. Dzień 4: Eksperymentuj ze Sketchnotes, dodając proste rysunki do swoich notatek
  5. Dzień 5: Zastosuj metodę SQ3R do jednego rozdziału z podręcznika
  6. Dzień 6: Wypróbuj jedno z cyfrowych narzędzi do robienia notatek
  7. Dzień 7: Ocena - przejrzyj wszystkie swoje notatki i zastanów się, która metoda działała najlepiej

Podsumowanie

Robienie notatek to nie tylko zapisywanie informacji - to aktywny proces uczenia się. Dobre notatki są narzędziem, które pomaga nie tylko zachować informacje, ale także je przetworzyć, zrozumieć i połączyć z istniejącą wiedzą.

Pamiętaj, że najlepsza metoda robienia notatek to ta, która działa dla Ciebie. Może to być jedna z opisanych powyżej technik, ich kombinacja lub Twój własny, spersonalizowany system. Najważniejsze, by Twoje notatki były aktywnym narzędziem nauki, a nie tylko pasywnym zapisem informacji.